Cắt băng khánh thành phục dựng Cột cờ Hưng Hóa
Cột cờ và thành Hưng Hóa nổi tiếng trong phong trào Cần Vương chống thực dân Pháp cuối thế kỷ XIX gắn liền với tên tuổi của nhà quân sự, nhà chính trị, nhà thơ, Danh nhân văn hóa Nguyễn Quang Bích- người cuối cùng trấn giữ thành Hưng Hóa chống giặc ngoại xâm. Thành Hưng Hóa có vị trí quan trọng, đặc biệt về mặt quân sự, lên Tây Bắc có thể bảo toàn lực lượng chiến đấu, về phía Nam là tiền tiêu bảo vệ phía Tây của kinh thành Thăng Long. Sử sách còn ghi, sau khi Hà Nội bị thất thủ lần thứ hai (25/4/1882) và nhất là khi buộc triều đình Huế phải ký hiệp ước ngày 15/8/1883 xác định quyền bảo hộ của thực dân Pháp tại Việt Nam, quân Pháp đã kéo ra Bắc đánh chiếm nhiều nơi nhằm hoàn thành gấp công cuộc xâm lược trong phạm vi cả nước. Trong số các căn cứ quan trọng chỉ còn lại thành Hưng Hóa với vị trí án ngữ đường sông đã trở thành tỉnh lỵ của Tam Tuyên (Sơn Tây - Hưng Hóa - Tuyên Quang). Tháng 4/1884, sau khi chiếm được các tỉnh ở Bắc Kỳ, thực dân Pháp dồn lực lượng tấn công lên thành Hưng Hóa. Quân đội Cờ đen của Lưu Vĩnh Phúc phối hợp với đại quân của Nguyễn Quang Bích với hơn 1.000 người quyết tử giữ thành. Cuộc chiến đấu không cân sức giữa lực lượng của ta với 7.000 quân Pháp đã diễn ra quyết liệt trong hai ngày, từ ngày 11-12/4/1884. Sau khi thành Hưng Hóa thất thủ, Nguyễn Quang Bích đã rút khỏi Hưng Hóa về Tiên Động (huyện Cẩm Khê) an toàn và bắt đầu tổ chức cuộc kháng chiến lâu dài chống thực dân Pháp. Từ đây, ông đã trở thành thủ lĩnh của phong trào Cần Vương kháng Pháp ở thượng du Bắc Kỳ.
Trong Cách mạng tháng Tám năm 1945, cột cờ Hưng Hóa là nơi Mặt trận Việt Minh cắm cờ đỏ sao vàng, dán truyền đơn và tổ chức lễ mít tinh ra mắt chính quyền nhân dân đầu tiên của tỉnh Phú Thọ. Năm 1947, thực hiện chủ trương tiêu thổ kháng chiến, nhân dân đã tháo dỡ cột cờ chỉ còn lại phần móng. Năm 1999, cột cờ thành Hưng Hóa được Ủy ban nhân tỉnh Phú Thọ xếp hạng là di tích lịch sử văn hóa cấp tỉnh.
Ngày nay, thành Hưng Hóa không còn nữa. Dấu tích của tòa thành và cột cờ chỉ còn lại móng tường bằng đá ong. Những năm qua, với sự nỗ lực, cố ngắng của Đảng bộ, chính quyền và nhân dân huyện Tam Nông mong muốn được khôi phục, xây dựng khu di tích lịch sử văn hóa cột cờ Hưng Hóa và Đền thờ Danh nhân Nguyễn Quang Bích ngày càng khang trang, xứng tầm với thân thế, sự nghiệp của ông. Được sự nhất trí của Ủy ban nhân dân tỉnh Phú Thọ, năm 2009 Ủy ban nhân dân huyện Tam Nông đã xây dựng, khôi phục lại cột cờ trên nền móng cũ trong khu vực doanh trại của Lữ đoàn Công binh 543 Quân khu 2. Cột cờ gồm ba tầng, có hình bát giác, tổng chiều cao từ đế lên ngọn cột cờ là 23,84m. Tầng 1, còn gọi là đế lớn có hình vuông, mỗi cạnh dài 17,52m, cao 2,4m; tầng 2 mỗi cạnh dài 11,4m; tầng 3 thon dần hình bát giác lên đến ngọn cao 18,34m. Từ đế lên ngọn cột cờ có 55 bậc xoáy theo hình trôn ốc. Ở giữa có cột trụ, xung quanh có hệ thống cửa sổ. Trên đỉnh kỳ đài có thiết kế đài quan sát, đứng ở đây ta có thể quan sát toàn bộ thị trấn Hưng Hóa và các khu vực phụ cận.
Di tích lịch sử văn hóa này đã trở thành biểu tượng cho ý chí quật cường chống thực dân Pháp của người dân Tam Nông nói riêng và người dân Đất Tổ - Vua Hùng nói chung, là biểu tượng để các thế hệ người Việt Nam hôm nay và mai sau luôn tự hào về truyền thống cách mạng, ý chí kiên cường, bất khuất đấu tranh dựng nước và giữ nước của ông cha; trở thành “địa chỉ đỏ” để người dân du khách đến thăm viếng./.
